John Steinbeck

John Steinbeck, Dünya edebiyatının, gerçekçilik akımının büyük ustalarındadır. Belleklerden silinmeyecek güzellikteki romanları, bugün bile en çok okunan kitaplar arasında ilk sıralarda yer almaktadır. John Steinbeck, bir tarım işçisi ailenin çocuğudur.

Tamamlayamadığı üniversite eğitimini sürdürebilmek için kapıcılık, boyacılık, duvarcılık, eczacı katipliği, ırgatlık gibi işlerde çalışmıştır. Çalıştığı işlerde kazandığı deneyimler, eserlerinde, işçi ve tarım emekçilerinin hayatlarını gerçekçi bir şekilde anlatmasında önemli rol oynamıştır.

*
John Steinbeck, Gazap Üzümleri, Bitmeyen Kavga ile Fareler ve İnsanlar romanlarında, Amerikan işçilerinin ve yoksulların yaşamını benzerine zor rastlanan roman kahramanları yaratarak anlatmıştır.

Gazap Üzümleri romanında, 1929 "Büyük Bunalımı" sonrasında, topraksız ve az toprak sahibi tarım emekçilerinin hayatını, banka borçları nedeniyle topraklarına el konulan küçük toprak sahiplerinin yerlerini, yurtlarını terk ederek, ülkenin başka bölgelerine tarım işlerinde çalışmak üzere gitmelerini, karın tokluğuna çalışmaya razı olmalarına karşın, iş bulamamalarını, açlık, yoksulluk içinde çaresiz kalmaları anlatılır.

John Steinbeck, Gazap Üzümleri'nin bölüm başlarında Romanın olay örgüsünün dışındaki anlatılarda, O dönemin Amerikan toplumundaki değişimi romancıdan daha çok bir sosyolog, bilim insanı gibi başarıyla anlatır. Başarılı bir sinema uyarlaması da olan romanın son sayfalarında, yeni doğum yapmış, ancak bebeği ölü doğmuş genç kadının, açlıktan ölmek üzere olan bir adamı emzirme anlatısı vardır. İnsanın tüylerini diken diken eden bu satırlarda cinsellik değil insanlık vardır.
Steinbeck'in Gazap Üzümleri romanı ile, gerçek bir Çukurova destanı olan Orhan Kemal'in Bereketli Topraklar Üzerinde romanını ard arda okumanın çok yararlı olacağını düşünüyorum. Orhan Kemal de bölüm başlarında, olay örgüsünün dışında, sosyolojik değerlendirmeler yapar. Romanı güçlü kılan, okumayı kolaylaştıran, okuru hazırlayan değerlendirmelerdir bunlar ve bence çok yerinde kullanılmıştır.

*

Steinbeck, Bitmeyen Kavga romanında da, meyve toplama işçilerini anlatır. Gazap Üzümleri romanında anlatılan atmosferde, ancak karın doyurmaya yetecek düşük ücretlerle, sağlıksız kamplarda barınarak meyve bahçelerinde çalışan işçilerin dünyasını, bu kez sendikalaşma, işçilerin birleşik hareketi, örgütlenme, grev gibi kavramları da romana katarak anlatır.

Bitmeyen Kavga'da işçileri, çiftlik sahiplerine karşı örgütlenmeye, sınıf savaşımına çağıran Kızılları anlatışı, John Steinbeck'in Komünist Parti'ye mesafeli duruşunu gösterir niteliktedir.

Meyve toplama işçileri, çiftlik sahiplerine karşı verdikleri mücadelede karşılarında çiftlik sahipleri dışında Devletin silahlı güçlerini, grev kırıcılarını bulacaktır.

İz bırakan roman kahramanları, konusu, kurgusu, yalınlığı, gerçekçi anlatımı ile Steinbeck'in en güzel romanlarından biridir: Bitmeyen Kavga...

*

Steinbeck, geçtiğimiz yıllarda İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından "sakıncalı" bulunan, "Fareler ve İnsanlar" romanında; dev cüssesi, çok güçlü olmasına karşın küçük bir çocuk zekasına sahip Lennie ile onun tersi fiziki özelliklere sahip ancak kıvrak zekası, keskin bakışlı George'nin sıkı ve karmaşık arkadaşlığını anlatır. Çocuk zekasına karşın saflığı, arkadaşının anlattığı hayalleri benimseyişi ile Lennie iyi bir dosttur ama sahip olduğu güç, çalışırken çok işe yaramasına karşın okşarken bile verdiği zarar hayallerin beklendiği gibi gerçekleşmemesi sonucunu doğuracaktır.

Fareler ve insanların dost olabileceğini anlatan roman, çiftlik işçilerinin, göçmen işçilerin hayatını, özlemlerini, hayallerini de başarıyla gözler önüne serer.

*

Pulitzer ve Nobel gibi önemli edebiyat ödüllerinin sahibi olan John Steinbeck, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra, eğlendirici, duygusal eserler ve senaryolar yazmıştır. İnci, Yukarı Mahalle, Sardalye Sokağı'nı, çok beğenerek okuyacağınız Steinbeck romanları olarak saymak isterim.

*

John Steinbeck, oğlunun da savaştığı Vietnam Savaşına savaş muhabiri olarak katılır. Daha önce 2. Dünya Savaşı'nda da savaş muhabirliği yapmıştır. Başlangıçta demokrat, ilerici bir yazar olarak tanınan John Steinbeck yaşamının son yıllarında ortaya koyduğu tutum ve söyledikleri ile bu nitelikleri tartışılan biri olarak yaşamını yitirdi.

Steinbeck, Vietnam Savaşını ve ABD'nin saldırganlığını destekleyen bir yaklaşım sergilemiştir. Vietnam'dan gönderdiği yazı ve haberler, savaş kışkırtıcılığı olarak değerlendirilmiş, savaş sırasında Başkan Johnson'un danışmanlığını yapması eleştirilmiştir.

20. Yüzyılda, ABD'nin en vahşi saldırılarından birini oluşturan, 1,5 milyon Vietnamlının ve 60 bin Amerikan askerini yaşamına mal olmuş, Vietnam topraklarını kullanılmaz hale getiren bir savaşı, "Kahramanca bir girişim" olarak nitelemekle John Steinbeck, güçlü edebiyatçılığı ile kazanmış olduğu saygınlığı önemli ölçüde yitirmiştir.
 

 26