yangındaki elmalar ve kedilerin gözleri :

bir yazıya da yazdan başlamalı. belki de sonundan bir yazın. bir şiire sonundan. kışsa zordur bir yazı anlamak diyordu turgut uyar peki uzun sürmüş bir yazı ölümlerle teğellenen bir yazı kolay mıdır anlamak... hem de hep kötü başlayan ve hep uzun süren bir yazı. bin yıl sürecek bir yazı. kimsenin kimseye tahammülünün kalmadığı hafızaların silindiği linç kültürünün olağanlaştığı ölüm yaşam sürgünlükler ve bilcümle kötülüğün her yerimize nüfuz eden kötülük dayanışmasının korkunun gözlere sığmadığı ataletin sıradanlaştığı artık hiç bir şeyin bizleri şaşırtmadığı nefes almanın bir şans mı alışkanlık mı olduğunun birbirine karıştığı mutlak bir şimdiye ayarlandığı saatlerin... öyle öyle işte her şeyi öyle algılamamızı istedikleri...

öyleyse başa dönmeli geçerek bir yangının içinden. her yerinde elmalar asılı bir çocuğun geçtiği yerlerden geçmeli. o çocuğun içinden geçenlerden. geçerken şiirlerle o yangının içinden yangını ve suyu kendinden bir yere varmalı. kedilerin krallara eğilip bükülmeden kapkara gözleriyle dimdik bakabildiği yerlere.

ve gezdirmeli yangını suyu rüzgarı elmaları atları çiçekleri ve bir de görüş alanları daralsa da irtifa kaybetse de hiç düşmeyecek uçakları. şiiri. tahakkümüne ceberutluğuna karşı iktidarların ille de çocukları ...

çocukluğu saflığı. masumiyeti. arkaik bir duygusallığı lirizmi değil de ironiyi. duyguları. ve fakat çocukluğu uzun süren bir şiiri. yangın çiçeklerinden parmaklarına rüzgarın çitleri aşarak içimize bir ferahlık olan işaret parmakları kırılan çocukların gösterdikleri yoldan ilerleyerek. unutulmuş patikalardan çay ocaklarından orta yerlerine bir parkın. yangın yerlerine tarihin. çalar saatlerin çocukların kabusu olduğu bir geceye. ve çölün ortasında yeşeren otlara. suları şırıl şırıl ışıltılı bir çeşmeye. çocukluğun gencölmenin bir kader değil de olağan bir hal aldığı ergin günçe şiirine...



ergin günçe şiiri deyince ilk akla gelenler mi... bilindik söylemle bir zamanlar çocukluğu saflığı masumiyeti duygusallığı öne çıkan lirik şiirler yazmış ki “gencölmek” kitabı için söylenir. sonraları ise “türkiye kadar bir çiçek” ile sınırlarını verili şiir ortamının belirlediği o söylemi daha doğrudan politik çağrışımlara ve günün politik diline daha kolay tercüme edilebilen 'istendik’ çizgiye geldiği şiirler yazan bir şairden bahsedilir.

oysa öyle midir durum. yirmili yaşlarda yazdığı ve 1964 yılında ilk baskısı yapılan “gencölmek” kitabında ve “türkiye kadar bir çiçek”te hem tarihi hem matematiği elden bırakmadan dili deforme eden bir üslupla karşılaşırız ergin günçe şiirinde. dile müdahale yoluyla yeni çağrışımlar yeni söz öbekleri keşfetme arayışında bir deneysellik ve şiirin ortasında okuyanı çırılçıplak bir algıyla şaşkına çeviren ezber bozan yıkıcı ironik bir dille ve üslupla kendi poetikasını oluşturabilmenin yollarını arayan bir şiirle de...

"Bir yangın başladı bayram gecesi
Çocuklar çılgın eğleniyordu
Akşamlara kadar düşündüm
Aklım adıma gelmiyordu"

“gencölmek”te ikinci yeni şiirinin etkisinde gelişen deneysellik arayışları “türkiye kadar bir çiçek”te de sürer. “gencölmek”te daha kendine dönükmüş gibi gözüken ve fakat içinde gezdirdiği bıçağı yeri geldiğinde içindeki yangının tam ortasında yaşadığı topluma da çeviren ve kimi zaman kanırtarak içimizde gezdiren bir şiir. ve fakat elmaları kuşları suyu rüzgarıyla ve ille de kedilerin rüyasını dansını asla yanından eksik etmeyen türcü tekçi insan merkezli olmayan her yerde çiçek açan canlıların dünyasına bi pencere bi kapı ...

belki de doğrudan çağrışımlara da açık bir dille yazmayı tercih etmiştir. eder. belki dönemin koşulları siyasal ortamın oluşturduğu gerilim ironiye fırsat vermemiştir de diyebiliriz kimi şiirlerinde. ve fakat asla bir slogana bir bildiri diline düşmez şiirleri. arkadaşlarının ölümlerinden bahsettiği "politik” politik eleştirel şiirlerinde de ironik bakışını sürdürür. o hep saklı durur bir yerlerde.ellerinde elmalarla çocuklar nanik yapar göz kırpar geçip gider şiirlerin ortasından.

bir direniş hafızası olarak da okunmalı okunabilmeli günçe 'nin şiirleri. bir direniş hafızası oluşturuken de kitabın tam ortasından sorduğu şaşırtıcı sorularla “bir soru sorma kafa tutma yangını”yla eleştirelliği ironiyi o çocuksu naif acemi dili terk etmeyen.

şiirinde yerel folklorik ögeler sıklıkla görülse de popülist arkaik bir söylemin tuzağına düşmüyor hiç bir zaman günçe. kendi öznel bakışıyla doğa çocuk ölüm temaları üzerinden geliştirdiği çağrışımsal imgelerle “kendine has” bir eda bir ses bir poetik duruşu da sürdürüyor günçe. yer yer hüzne bata çıka melankoliye de varabilen karamsar bakış yer yer direnişe ve tümünü bir arada buluşturan ironik bir dile dönüşüyor.



iki genç şair ve kırılganlığın poetikası :

"Bir tanrı ister elbette, elbette bir Tanrı ister.
Bahçenin tam da ortasına yerleşmiş olan bir Havuza"

"Gökyüzüne yaslanıp saatimi kuruyorum
Kimsecikler duymasın bir Tanrı bulduğumu"
                                                                    -  ergin günçe -


"tanrı bir ürpertidir çocuğun yüreğinde
her tanrı biraz baba gibidir

- hey tanrı
  hani tanrı

böylece o gün tanrı da ölür"

"şaşırıyorum
tanrıyı pazarlarda görünce"
                                                   - arkadaş.z.özger -


bir sonraki kuşakta yer almasına karşın yazdıkları ayrıksı şiir ve kıyıda kalmayı tercih eden duruşları ile ortaklaşan ve edebiyat tarihinde yok sayılmaları görmezden gelinmeleriyle benzeri dışlayıcı tavırlara maruz kalan arkadaş z.özger ile de yakınlıklar içeriyor günçe 'nin şiiri. arkadaş z. özger şiirindeki etken temalar bir saflıkta cisimleşen çocukluk halleri ve çağrışıma dayalı ironik üslup ve politik eleştirel dil neden ergin günçe'den geliyor olmasın.

her iki şair de şiirlerinde uygarlığın eseri ve esiri olan "insan"ı diğer canlılara hükmeden kendini dayatan bir üst belirleyici merkezi bir konumda değil de nesneler dünyasının eşit bir figürü olarak görür. doğada yer alan diğer canlılardan ağaçtan kuştan kedilerden elmalardan bir farkları kalmamıştır. emrinde değildir doğa. o da doğanın bir parçası eşitleyici bir figürüdür. aynı durum tanrılar için de geçerlidir. tanrı yeryüzüne indirilir sokakta gezdirilir çarşıda pazarda parklarda çocukların arasında dolaşan gayet dünyevi gayet ironik bir figür olarak hem de.. evrenin sonsuzunda ölümlü yaratıklardır tanrılar. ne tanrının ne insanın yeri başımızın üstünde değildir.

yaşadıkları yoğun politik ortamın gerilimine karşın şiirlerinde terk etmedikleri ironik dil ikisini bir yerde buluşturuyor. iki şair de zaman zaman ikinci yeni şiirinin etkisinde kalsalar da şiire getirdikleri deneysellik arayışları ve ironik dilleriyle henüz yirmili yaşlarda kendi poetikasını oluşturabilmiştir. diyebiliriz.

arkadaş z.özger şiirlerinin kitaplaşma serüveni ve şiirinin başından geçen haller ile ergin günçe şiirlerinin yayımlanma serüveni de benzerlikler içermektedir. edebiyat kanonlarının biçimlendirdiği verili ortamının günçe 'nin “gencölmek” kitabına uyguladığı görmezden gelme ve gizli sansür mekanizmasına arkadaş 'ın şiirleri de maruz kalmıştır.

eğilip bir çiçeğin gözünden dünyaya bakacak kadar kırılgan ve bir yangının içinden elmaların arasından bir kara kedinin gözleriyle dikerek gözlerini kralın gözlerine kralın bakışlarını delip geçecek kadar da asi... çocukluğu uzun süren asi ve kırılgan iki çocuk. şiirin asi çocukları...

günçe'nin “gencölmek” kitabı cemal süreya'nın deyimiyle hayatı dönüştüren şiirler olarak addedilerek dönemin politik bakışının kurbanı olmuştur. 1964 yılında dost yayınlarınca yapılan baskısından sonra 1988' e kadar basımı yapılmamıştır. ki 1988 yılında can yayınlarınca günçe'nin ölümünden sonra yapılan toplu şiirleri içinde yer alabilmiştir “gencölmek”. ki o da günçe'nin uçak kazasındaki ölümünün üzerinden beş yıl geçtikten sonra gerçekleşebilmiştir. ki oğlu dadal günçe ile yapılan bir söyleşiden öğrendiğim kadarıyla “gencölmek” ve “türkiye kadar bir çiçek” kitaplarını ayrı ayrı basılmasını istiyormuş ergin günçe öyle gönderilmiş can yayınlarına. ve fakat nedense hem gecikmeli hem de toplu baskısı yapılır şiirlerinin. yine dadal günçe söyleşinde belirtilen bir de yarım kalan girişim var. 2008 yılında ankara'da kısa adı “çağşad” olan “çağdaş şairler ve yazarlar derneği”nce yayıma hazırlanan ve bandrol alamadığı için basılıp dağıtılamayan kitap. kitabın sonraki baskısı ise yky tarafından 2014 yılında yapılır. ergin günçe'nin öngörüsü de haksız çıkarmaz onu. "ölümümden 20-30 yıl sonra okumaya başlarlar herhalde ".

ve fakat baştan bir tercihi de vardı günçe'nin. kimseler okumasa da yazmaya devam edeceğim diyen bir şairdir de günçe.

arkadaş z.özger şiirlerinin ilk baskısı kendi tercihi dışında 1974 yılında nadas yayınlarınca "şiirler", 1984 yılında mayıs yayınlarınca "sevdadır "adıyla yayımlanmıştır. özger şiirlerinin kendi istediği isimle "sakalsız bir oğlanın tragedyası" olarak basılması ise ancak ölümünün 41.yılında gerçekleşebilmiş ve yayınlarınca aynı adla basılabilmiştir.


ergin günçe'den bir şiirle :

"Düşüncemde kaf dağı
Dudaklarımda bir düş bir kuruntu
Acıları başlıyor arkadaşların
Sanki daha dün ölmüş"

iki şairin de ölümü  trajiktir. birinin ölümü üzerindeki sır perdesi örtülüdür hala. karanlık ve faili meçhul. diğeri bir uçak kazasında. ergin günçe'nin ölümü hem trajik hem de ironiktir. ölüm ve yaşam iki ayrı pratikler olarak görülmez günçe şiirinde. ölüm içinde yaşam dans etmektedir. o dans o şiir. o şiirin büyüsü mahmud derviş’i de doğrular niteliktedir.

ne diyordu derviş "şiir bir uçağı düşüremez ama pilotun kafasını karıştırabilir". daha ne söylenebilir.

iki şairin de yaşadıkları dönem benzerlikler taşımaktadır. dünyada esen 68 gençlik hareketlerinin rüzgarı türkiye‘yi de etkiler. her şey güzel başlar oysa. özgürlük rüzgarları eser her yerde bir derin nefes alınır bir ferahlık filan olur. soğukta gitar çalan ve sigarasını güneşten yakan çocukların zamanıdır. akşam evine dönmeyen çocukların.. yağmayan bir kışa havladığı köpeklerin.

"Bir Mürdüm ağacının eteklerinden
Günlerin kısaldığı bir Kenti izliyorum
Yaşıyoruz az çok ben göğsüm ve köpeğim

Biri oldukça hüzünlü ,Sis içinde bir kayık
Öteki oldukça hüzünlü,suda taş kaydırıyor
Yağmayan bir Kışa havlıyor köpek "

"Boynu vurulmuş Kuşak, Tuzağa düşürülmüş delikanlılık" ki taylan özgür. deniz yusuf hüseyin ki birinin soyadı adı cevahir. ıslıkla ve gürül gürül söyleyerek şarkılarını marşlarını geçerler güneşi uzun günlerden aya çapraz geçerler..

sonra ölümlere bırakır o güzellikler o şarkılar yerini. arkadaş ölümlerine. hapislere. sürgünlüklere... ve kötü başlayan ve uzun süren bir yaza...



bence o çocuk öyle gülmemeli :

"mayıs günleri için ağıt" şiirinden :

"Ortalık karışıktır
Yusuf 'un ütüsüz gömleği bizde
Hüseyin yüzümde bir rüzgar Hüzün kaldı
Deniz bir koyu ateşle tutuşup yandı işte"

sezai karakoç'a göre "kırık bir verlaine vardır bu çocukta” cemal süreya 'ya göre ise" bir savaşçı gibi değil de bütün hesaplarını vermiş eski bir uygarlık gibi konuşmaktadır". ferit öngören'e göre "bir ruh temizliği"dir günçe'nin şiirleri. mahmut temizyürek'e göre ise "kendisi için çocuk oluşu” poetika olarak seçmiş ilk şairimizidir.

o artık "hayatı dönüştürmekten dünyayı dönüştürmeye terfi etmiştir” cemal süreya'nın gözünde. gencölmenin türkiye kadar çiçeğe dönüştüğü yerdir bahsettiği.. oysa hayatın dönüşümünün de dünyanın dönüşümünün de birlikte yürüyen pratikler olduğunun bilinciyle sorular sorar şiirlerinde günçe. solun sol sosyalist politikanın hayatı dünyayı yanlış okuduğu durumlardır. sürer.
yücel kayıran'a göre de "altmış sekiz kuşağının devrimcileri ilk kez ergin günçe şiirinde ete kemiğe bürünüp, dokunulabilir” halde görünürler tarih sahnesinde. bu sol politik bir şiirdir ve toplumcu gerçekçi şiirin dışında ve karşısında kurulmuştur."
politik eleştirel ve ironik söylemi hep sürdürür günçe. imkanın ve imkansızlığın sınırlarında gider gelir. günçe'nin “kişi kendi ölüm törenine katılmalıdır" diye dile getirdiği günler "insan boş bir tabancadır bakarsın bir gün patlar” diye eklediği “bir soru sorma kafa tutma yangını”yla dolaşır içimizde. sürer yangın. hayatta dünyada ve her yerde. sürmekte.. .

"Şimdi karanfil denen o kırmızı
Eskiden yayla tavşanında kandı
Alıp karanfil takmışız yakamıza
O çok daha başkadır karanfilden "

"yaşamın mor kağıdı için bir şiirimiz" adlı şiirinde kitabın ortasından ve yangınlardan geçe geçe içimizde dolaştırdığı bıçağa sorular sordurur günçe. ezber bozan, felsefi bir bakışın ürünü olan ancak kendini yıkan bir felsefenin politikanın da ezberini bozan sorulardır. felsefenin bilgi bilginin iktidar ile ilişkisi nasıl işler ise işlesin de bilmeyenin bilgi sahibi olmayanın doğa ile çıplak ilişkisi çırılçıplak yatay bilgisi yok mu sayılmalıdır...

"İşte size bunları bir trenden yazıyoruz
Elleri eprimiş annesi bir karslı arkadaşın
Niçin yaşıyoruzu nereden bilecektir
Anlamı var mı yok mu güneş falan doğdu battı."

bir tanıtma yazısı şiirinde felsefe ile hem hal olma hali sürer. felsefe ile politika arasında gidip gelen bumerang şiirde bir imgeye ontolojik bir soruya dönüşür.

"Felsefeyi bir ermiş gibi gönülde tutan neyse
İşte ondan var bizde
Başımız beladadır.her türlü ölümlere bu yüzden soyunduk biz.
Ömer de yaşasaydı
Üçümüz bir olurduk."
(....)
"Şehrin meydanlarında ol; cuma günü saat on'da "
Halk kendi söylevini herkesten iyi söyler.
Üretim ve üleşim geri kalmış bir saat
Bir kurtuluş yok işte.
Bir de bunu anladık."

üretim ve üleşim geri kalmış bir saat diyor ya günçe belki de o saat hiç olmamalı. durmalı orada. ya da sökülüp atılmalı yerinden. bir iktisatçı ve planlamacı da olan günçe zor zorular soruyor tarihe. üretimin ve tüketim kavramlarında vücut bulan cisimleşen kapitalizm ve günümüzün tüketim çılgınlığını ve eşitsiz paylaşımdan doğan sınıfsal farklılıkları o günlerden deşifre eder günçe. bu sorulara gelmeden şiirde demli çay ve nargile içmekten bahseden günçe "tenekeler içine sardunyalar dikelim" demekten de vazgeçmiyor hala. çünkü kimsenin kimse üzerinde tahakküm kurmadığı, kimsenin kimseye kendini dayatmadığı, kimsenin kimseyi ötekileştirip dışlamadığı, gün yüzü gören çocukların güneşlendiği zamanlar, eşitçe üleşimin paylaşımın asıl adalet duygusunun ait olduğu yer tenekeler içinde sardunya dikilen evlerde belki de oralardadır hala. neden olmasın.

"küçük bir tarih dersi" şiirinden :

"Bütün bu romalılar külle yıkanırlardı.
Sıfırı bilmezlerdi, Hukukçu ve Duvarcıydılar
Her suyun üstüne bir kemer yapmışlardır
İştahları açıktır.her şeyi yerlerdi,"

tarih ile fesefe ölüm ile cebir hayat ile geometri biyoloji ile botanik yöresel ile folklorik mitolojik ile antropolojik ögeler ve sürekli yoluna çıkılan matematik ile zerdaliler yangın ile elmalar tepemizde diklenip duran güneş ile çiçekler ve de yağmur kuşları ile ceplerinde elmalarla bir yangının içinden öylece geçip giden gidip gelen bir çocukluk bir hakikat arayışı bir tahtarevalli bir kaydırak bir kum saati değil midir ergin günçe'nin şiiri. hakikat arayışı ile ontolojik sorular sonsuz ile nesneler. nesnelerin özneleştiği öznesi ile sürekli yer değiştirdiği ironisi sürekli bir imge evreni belki de...

"Bir borazan sesiyle başladım ve bitirdim
Eski bir şarkıydı bu, udla bestelenmişti
Belli ki Uşşak makamında. Belli ki Nevres Bey'in
Şarkıda güller vardı,soldular ve öldüler"

elmalı ay kahverengi şiirinde olduğu gibi. hem sonuna kadar fantastik bir evrende gezdirir bizi hem de kapımızın dibimizde olur tüm bu olup bitenler. bir çocuğun gözünden hayal gücünün nasılda sınırsızlaştığını görürüz. filin üzerine çıkıp elma çaldırır şiire. fil mi ormanda filan değildir kapıda elbet kapıda. her daim hazır ve nazır. trenle inilen bir şehirde. şehir bu durur mu hep yerinde. şehir de binmiş vapura ver elini başka şehirlere. sonra ne görelim ormanda yitirilen bir borazan şimdi bay ayın dudağında... ezgiler ki sesleri hiç gitmiyor kulaklarımızdan. duymuyor musunuz. bir de o mandolin sesi.. işte ergin günçe şiiri de öyledir sizi alır kendi oluşturduğu imge evreninde gezdirir. oradan başka evrenlere geçmek mi . onu da size bıraksın değil mi...

" Biz daha doğmamıştık
Şimdi de sayılmayız ya
Bir filimiz vardı kapımızda
Üstüne çıkıp elma çaldığımız
(....)
Biz trenle inerdik bazan şehre
Şehir de vapurla başka şehirlere giderdi
Şirisi bir borazan yitirdi ormanda
Borazan şimdi Bay Ayın dudağında."

burada bir derin nefes alıp “gencölmek” şiirine dönelim öyleyse. günçe'nin ilk kitabına da adını veren “gencölmek” şiirinde ölüm ile cebirin hayat ile geometrinin ontolojik dansına tanık oluruz. insan merkezli olmayan bir şiirin nefes aldığını nefes almaya başladığını görürüz. insan merkezli olmayan öznelerin nesnelerin sürekli yer değiştirerek şiire dahil edildiğini. uygarlıktan bunalan insana doğadan bir esinti bir serinlik katıldığını bir nefes getirildiğini şiire.

ay çocuklar martılar köpekler atlar erik ağaçları ateşler yine ateşler. "büyük ateşler ve kuytu köyler" arasında bir bahçe. korkuluk ve nar ağacı. iyi giydirilmiş ve ölüme hazır bir korkuluk. belki de bir ironi bu çocukların yerine ölüme gitmesini istediği korkuluk. ve "alınlarına vişne çiçekleri yağan o kızlar, delikanlılar ve lohusalar" etrafı nesneler ile örülü uzayıp giden bir çocuksu bir ironik evren. ve fakat içinde ölümler. ölümler.. bizim ölüme değil de ölümün bize alışmasının şiiri.

şiirden bazı dizeler :

"Ölüm alışsın artık bize
Bir dans gibi bahçemize gelsin
Gelsin otursun ılık minderimize.

Bence o çocuk öyle gülmemeli
Ay kar gibidir pencerede ".

ve “kara kelebek defterim" şiirinde de insan merkezli dünyaya itirazlar sürer.

"Ölü beyazlığıyla bir tavuk sokakta
Yalnız bir ağlama çevrede avlu boş
Bir kuş ölse yerinde duyuyorum sanki"
(....)
Yangın yerinde bulduğumuz gümüş paralar
Artık bir neşe veremeyecek bize aşkta
Ölü bir kartalla yüzen durgun sular

O da vurulunca gök boşaldı
Tanrı güneş çözüyor üstümüze bayrağını
Bir kanlı yaprak oluyor şimdi sıramda
Ağlama defterimde kuruttuğum
Kara ova kelebekleri "

ve tüm şiirlerinde sürer ergin günçe'nin modern uygarlığın ‘medeniyetin, esiri olan dünyayla insanla ve verili edebiyat ortamı ile hesaplaşması. bunu hem şiirlerindeki nesneler dünyasında hem de şiirlerine seçtiği başlıklarda görebiliriz. “eski şiir” ve “şehirli şairler antolojisi” şiirleri ile şiirde ki arkaik bakışa, arabeske, popülist duyarlıklara, adına lirizm dense de duygusallık formunda cisimleşen ağlak bir romantizme, içi kof imgelere, şairlerin sırça köşk bakışlarına eleştirel ironik sivri bir dille ve can alıcı sorularla sürdürür itirazını.

ve yangındaki elmaların kedilerin ağaçların "kuşlara yem serpen bir akşamüstü yorgunluğu" ile sürüp giden şiirler…

ve "bir dostu ölü götürmek" kült şiirlerinden biri olmalı ergin günçe'nin. üzerine hiç bir şey söylenemeyecek akıcılıkta çıplaklıkta sahicilikte bir hakikatin şiiri.

"bir dostu ölü götürmek

Boş bulunup gülersen
Bir Ölümü görünce
Ocağa Tütsü atarsın

pencerene sürme çek


Ölünün babasıyla
Uzunca bir rakı iç
Anmadan eski günleri
Bırak biraz Ay doğsun

Dört arkadaş bir olup
Tahta kutu içinde
Ölünüzü götürün
İncirlerin altına

Dönersen ıslık çalarsın
Yol uzun, Su karanlık
Otur bir çardak altına
Bırak biraz Yağmur yağsın"

ve "çocuklar için faşizm” olmazsa olmaz şiiri ergin günçe'nin. “faşizmi çocuklar da anlayabilir” diye başlayıp "çocuk faşizmi yanağında tanır" ile süren şiir. çünkü ömrü faşizmle mücadele içinde sürgünlüklerle hapisle geçen ergin günçe'den başkası bakamazdı çocukların gözlerinden. ve göremezdi çocukların yüzündeki o ifadeyi. gözlerindeki o öfkeyi. şiddet karşısındaki gözlerinde biriktirdikleri o ne söylersen söyle o olmayan ve hep eksik kalacak şeyi. dildeki bakıştaki. sokaktaki okuldaki sıradaki içimize sinsice ve açıktan üzerimizde tahakküm kuran ceberut faşizmi. bir gücün zamanla bir tahakküme dönüştüğü o sıradan faşizmi.

"Nerde bir kuvvet birikmişse haksız
Nerde bir zart zurt cart curt
Nerde elimizden kapılmışsa ekmek
Sınıfta ,sokakta, evde, çarşıda
İşte çocuklar faşizm ordadır”

dese de ergin günçe oysa o derinlerdedir ilklerimize hafızamıza ufkumuza bilincimize geleceğimize geçmişimize tüm zamanlarımıza nüfuz eder. ve en çok da çocukların yanağına inen bir tokatta hissedilir. en çok ve en derin de çocuklarca hissedilebilir.

ve “çocuk yılı törenleri kapanış söylevi” şiirinde görürüz faşizmin çocuklarda açtığı yaraları :

"Çocuk törenlerini kapatıp gidiyoruz
Portakal küfesini taşıyanla
Sübyan Koğuşunda üşüyenle
Sanayi Çarşısı çırakları
Sorular ve yanıtları öfkelerimizdir"

iktidarların çocuğu bir temsil nesnesi olarak algılamasına itiraz ediyor günçe. çünkü iktidarlar sadece törenlerde görme arzusundadırlar çocukları. peki temsil edilmeyenler. törenlere katılamayanlar... işte o çocukları da ergin günçe görür. hani o çocukluğu yoksullukla geçen liseyi fabrikada işçi olarak çalışarak, üniversiteyi aldığı burslarla okuyabilen yokluğun yoksulluğun hallerinden anlayan şair ergin günçe.

tek tek bilir yerlerini o çocukların ve hepsini çağırır çocuk yılı şenliğine. sübyan koğuşlarındakileri portakal kutuları taşıyanları ayakkabı boyayanları sanayideki çırakları.. ve hepsi tarlalarda çalışanlarla bir olur.. ve ergin günçe adına sorarlar soru.. hiç çocuk olmamış ve çocukları sadece törenlerde bir ipe dizili halde görmeye tahammül edebilenlerin çocukluğu olmuş mudur hiç. ağaçlara kuşlara kedilere taşlara salyangozlara bulutlara aya yıldızlara yalınayak bir şarkıya sulara elmalara ille de elmalara ve kokusuna o elmaların karışıp gitmişler midir hiç...



ve hala kediler ve krallar :

peki ya kediler ve krallar ....bir de o mevzu vardı değil mi..

kediler krallara bakabilir diye bir kitap yayımlanır 1990 yılında. yazarı enis batur. birden çok yayınevince de bir çok baskıları yapılır. isminden dolayı yoksatan arayınca kolay bulunamayan bir kitap işte bu kitaptaki kediler ve kralların hikayesine bir de ergin günçe şiirinde rastladım." bir kral mı önemli bir kedi mi " şiiri. ve o şiirden şu dizeler.

“Gecenin bu ucunda yalnızlığından
O kedi bir krala bakıyor ağzı yeni süt
Daha dün doğmuş daha tüyleri kokuyor
Durmuş koskoca krala bakıyor

Kediler krala bakınca akşam basarmış ortalığı”

diye sürer şiir.. ve

“Kimi kediden olur kimi kraldan besbelli
Kral kedinin gözlerinden kaçar kedi kralın gözlerinde şimdi”

ve şu dizelerle biter şiir.

“Kediler bu dünyaya göre değil diye bir yalan uydurmuş
Isıtamıyor bu güneş onları deyince bir çocuk
-N'apalım yeni bir güneş mi bulalım şimdi n'apalım
O kadar zengin miyiz yoksullar almış yürüyor

Bir kral mı önemli bir kedi mi derindir
Her gece uykumuza bir güvercin oldu bu”

kediler krallara bakabilir sözü bir ingiliz atasözü olarak da bilinir. the cat can look at the king. ve lewis carrrol'un alice harikalar diyarında da geçer. oysa 1960’lı yıllarda yazılan bir şiirde ergin günçe'nin şiirinde (1) geçmiş olması ve bu ülkede bir kitapta bir şiirde geçmesi önemli. ergin günçe'nin “gencölmek” kitabı 1964 yılında yayımlanıyor. enis batur'un "kediler krallara bakabilir"i (2) ise 1990 yılında. aynı adlı metne internet sayfalarından da erişilebilmektedir. “gencölmek” kitabının 1988 yılına kadar baskısı yapılmıyor. yapılamıyor. metinde türkiye ve dünya edebiyatından bir çok edebiyatçının şairin kedi sevgisinden bahsedilmekte. ergin günçe'nin adı ise anılmamakta. ki dadal günçe’den öğrendiğimize göre yakın arkadaşlıkları da vardır enis batur ile ergin günçe'nin.

tüm bunları mı. niye mi. içimden geçenler ve sesli düşündüklerimdir sadece. gerisi elbet edebiyat tarihçilerinin işi. "kediler krallara bakabilir ve hatta tırmalayabilir bile” ve :

“Günlerden eylül, aylardan uzun eşek
Bir tabanca çıkarıp kendimi vuruyorum”

Ve bir sorudur sürer.

“Bir kral mı önemli bir kedi mi derindir
Her gece uykumuza bir güvercin oldu bu”

ve “Günlerden Eylül, Aylardan Ergin Günçe”dir :

"Olmadık bir sokak ırmağa akar
Pat diye biter yaz geri dönerim
Göğsümün çanı duyulmaz olur
Bunu artık kimseye bildiremedim "

İşte eylülde bitti bütün eylüller gibi
Yaz uzak bir arkadaş gibi unutulur yakında

Mektupların arası zamanla uzar"


______________________________